توافقنامه ژنو و مداقه ای در آن
سلام به همه ی دوستان
خب به سلامتی و میمنت توافقی حاصل شد و لااقل دست رئیس جمهور محترم را در برگزاری نشست خبری باز کرد آخه 100 روز گذشت و آبی گرم نشد که نشد و خب باید گزارش داد و این توافق که انشاالله در مجلس شورای اسلامی دقیق بررسی و تصویب خواهد شد ، توانست مرهمی باشد واسه دولت یازدهم که بگوید کاری کرده ایم ... والا در مسائل اقتصادی که مشکلی حل نشده هیچ ، خیلی از اقدامات مثبت و سازنده دولت قبلی هم کنار گذاشته شده یا می شود (در زمان مناسب)!
یک مقایسه بین تعهدات ایران و تعهدات 1+ 5 در زیر نمایش داده شده . ببینید و انصاف بدهید :
تعهدات ایران :
1. 196 کیلوگرم اورانیم 20 درصد ایران کلا خنثی می شود. ایران می تواند نیمی از آن را بصورت اکسید برای راکتور تحقیقاتی تهران استفاده نماید.
2. غنی سازی بالای 5 درصد کلا تعلیق می شود.
3. فعالیت در اراک و نطنز و فردو گسترش نمی یابد.
4. در نطنز ماشین جدید نصب نمی شود.
5. ماشین های جدید نصب شده ولی فعال نشده، فعال نمی شود.
6. ماشین های خراب در فردو و نطنز صرفا با ماشین هایی از همان نوع جایگزین می شود.
7. 4 آبشار در فردو اورانیوم را تا 5 درصد غنی می کند.
8. 12 آبشار دیگر در فردو فعال نمی شود.
9. در فردو ارتباطی بین آبشارها برقرار نمی شود.
10. در اراک آب سنگین به تاسیسات حمل نمی شود.
11. هیچ نوع فعالیت بازفرآوری انجام نمی شود.
12. هیچ نوع تاسیسات بازفرآوری ساخته نمی شود.
13. راکتور اراک سوخت گذاری نمی شود.
14. سوخت جدید برای راکتور اراک تولید نمی شود.
15. سوخت تولید شده برای راکتور اراک تست نمی شود.
16. مواد 5 درصد (بیش از 10 هزارکیلوی فعلی) که در آینده تولید می شود اکسید خواهد شد.
17. اطلاعات مربوط به طرح و نقشه‌های ایران برای تأسیسات هسته‌ای به آژانس ارائه می شود.
18. توصیف و شرحی کامل از ساختمان هر یک از سایت‌های هسته‌ای ارائه می شود.
19. توصیف و شرحی کامل از گستره عملیات‌های هر یک از تأسیساتی که به طور خاص به فعالیت‌های هسته‌ای مشغول هستند ارائه می شود.
20. ارائه اطلاعات در مورد معادن
21. ارائه اطلاعات درباره شرکت‌های نورد اورانیوم
22. ارائه اطلاعات درباره منبع مواد
23. نهایی کردن توافق درباره پادمان ها در اراک
24. دسترسی به بایگانی دوربین های آفلاین
25. دسترسی به کارگاه های مونتاژ
26. دسترسی به تولید چرخنده های سانتریفیوژ
27. عدم تولید ماشین بیشتر در کارگاه ها جز برای جانشین
تعهدات 1+5 :
1. فراهم کردن امکان ماندن صادرات نفت ایران در حد فعلی و توقف روند کم کردن 20 درصد از آن هر 6 ماه و دریافت مقدار مورد توافقی از پول نفتی که از این پس فروخته می شود.
2. برقراری بیمه حمل و نقل برای صادرات نفت ایران با میزان فعلی
3. تعلیق تحریم صادرات پتروشمی ایران
4. تعلیق طلا و فلزات گرانبها
5. تعلیق تحریم خودرو
6. تعلیق تحریم قطعات هواپیما
7. تعلیق تحریم خطوط هوایی بویژه ایران ایر
8. عدم اعمال تحریم جدید در شورای امنیت
9. عدم اعمال تحریم جدید در اروپا
10. عدم اعمال تحریم جدید در امریکا
11. ایجاد یک کانال مالی با استفاده از عواید نفتی خود ایران که در خارج از این کشور مسدود شده برای خرید محصولات خوراکی و کشاورزی، دارو، ادوات پزشکی و خسارات پزشکی که در خارج بر ایران تحمیل شده است.
و اما چند نکته مهم را باید ذکر کرد :
1- حق غنی سازی : در توافقنامه ژنو، دو بار به حق غنی‌سازی ایران اشاره شده است که بر اساس جملات آن حق غنی‌سازی ایران در گام نهایی که زمان آن نامعلوم و درازمدت است، محدود به گزاره‌های ذیل است:
اول، تعریف مشترک (دو طرفه)
دوم، محدودیت‌های عملی
سوم، اقدامات شفاف‌ساز
چهارم، انطباق با نیازهای عملی
پنجم، محدودیت‌های مورد توافق
ششم، دامنه، سطح فعالیت، ظرفیت، ذخایر و محل‌های محدود و مشخص که طبعا باید به صورت دوجانبه تعیین شوند.
در این خصوص نکات زیر را باید ملحوظ داشت:
الف – با این توافقنامه تعریف حق غنی‌سازی ایران از چارچوب صرف انپیتی خارج شده و جنبه بین‌المللی خواهد یافت.
ب - مفاهیم «نیازهای عملی و محدودیت‌های عملی» مفاهیمی غیرروشن و تفسیرپذیر است. طرف غربی در مسیر ابداع تعریف مشترک، قادر خواهد بود از این دو مفهوم برای تحدید حق غنی‌سازی ایران استفاده کند. به‌طور مثال، ایران در تعریف میزان غنی‌سازی مورد نیاز خود، عملا نظر طرف‌های بین‌المللی را بر اساس این توافق به‌رسمیت شناخته است. آنها می‌توانند به این نتیجه برسند که چه مقدار غنی‌سازی مورد نیاز ایران است و بدون توافق آنها غنی‌سازی برای ایران قابل تعریف نیست.
ج – دوره‌ای که ایران باید محدودیت‌های غنی‌سازی را بپذیرد نامشخص است. اگر این محدودیت‌ها برای یک دوره مشخص و معقول باشد شاید بتوان آن را پذیرفت اما اگر معلوم نباشد که محدودیت‌ها تا کی ادامه دارند، غیر قابل پذیرش است.
بر این اساس و در یک کلام، توافقنامه از این جهت که به برنامه (نه حق ) غنی‌سازی ایران اشاره کرده، مثبت است اما از آن رو که آن را به محدودیتهایی فراتر از انپیتی مقید کرده، مبهم است. ابعاد این ابهام قطعا باید در مذاکرات جامع زدوده شوند. البته اگر طرف غربی به زدودن آنها تن دهد؛ چون قطعا این عبارات را بیهوده در توافق نگنجانده است!
2- قابل تمدید بودن دوره 6 ماهه توافق
در پاراگراف اول بخش مربوط به گام اول آمده است: «گام اول دارای دوره زمانی شش ماهه خواهد بود و با توافق متقابل قابل تمدید می‌باشد.» سوال اینجاست که اگر مبنای گام اول اعتمادسازی است، چرا زمان آن قابل تجدید است؟!
با این عبارت طرف غربی گفته است که ممکن است 6 ماه محدودیت، برای اعتماد به ایران کافی نباشد. در ضمن طرف مقابل این حق را یافته است که با پایان 6 ماه دوباره بر تجدید آن اصرار ورزد. اگرچه ایران حق دارد نپذیرد اما همین مساله می‌تواند روند مذاکرات را دچار چالش کند.
3- از دست رفتن ابزار اصلی چانه‌زنی در مذاکرات جامع
اصلی‌ترین ابزار چانه‌زنی ایران در مذاکرات، «ذخایر اورانیوم 20 درصدی» بوده است. بر اساس توافق 6 ماهه، در همین دوره نیمی از ذخایر 20 درصدی به میله سوخت تبدیل شده و نیمه دیگر ترقیق می‌گردد. در چنین شرایطی ابهام اینجاست که برای امتیاز گرفتن از طرف غربی در مذاکرات جامع کدام ابزار باقی مانده است؟ مبادا طرف غربی برای دادن امتیازات هسته‌ای در مذاکرات جامع بتواند به مسائل غیرهسته‌ای ورود کند!
4- روسیه و چین و تحریم‌های یک‌جانبه غرب
روسیه و چین در مواضع رسمی خود با تحریم‌های یک‌جانبه علیه ایران مخالف بوده‌اند. نکته جالب در این توافق 6 ماهه آن است که برای اولین بار روس‌ها و چینی‌ها امضای خود را بر روی سندی گذاشته‌اند که عملا تحریم‌های یک‌جانبه را به‌رسمیت می‌شناسد و آنها را محل معامله و چانه‌زنی قرار داده است. این یعنی آنکه شاید دور زدن این تحریم‌ها و یا عدم پذیرش آنها از این پس برای مسکو و پکن کار ساده‌ای نباشد و دست‌کم برای آنها هزینه دیپلماتیک داشته باشد.
نتیجه :
به هر روی توافقنامه ای که در ژنو امضا شد، به صورت دوفاکتو و نه دوژور، حق غنی‌سازی ایران را به‌رسمیت شناخته است و قرار است پس از طی گام نهایی، این شناسایی به حالت دوژور درآید.
درخصوص این توافقنامه ابهاماتی مطرح است که جا دارد مورد مداقه و پاسخ‌گویی قرار گیرد اما به‌هرحال، می‌توان این توافقنامه را نقطه شروع دانست و بر مبنای آن به بهبود تدریجی وضعیت مبادرت ورزید. این مهم می‌طلبد تا در مذاکرات جامع، ضمن حفظ خطوط قرمز تعیین شده از سوی نظام اسلامی، از تمام ابزارهای دیپلماتیک استفاده شود و بخصوص در تدوین سند توافقنامه همه جنبه های فنی مورد توجه قرار گیرد تا هزینه های ناخواسته برای کشور ایجاد نکند و به صورت حداکثری منافع ملی را تامین نماید.